Δρόμοι κρασιού- Στα χνάρια ενός ημεροδρόμου
Απόσπασμα από το βιβλίο
Στο Γαλατάκι και στα Εξαμίλλια με το Σπάρταθλον.
Ακολουθώντας τώρα πλέον τα ίχνη του Φειδιππίδη, στην διαδρομή σας συναντάτε τους πρώτους Πελοποννησιακούς αμπελώνες. Ο αμπελουργικός δρόμος από τα Ίσθμια προς τα Εξαμίλλια διαπνέεται από το άρωμα της ντόπιας Περγουλιάς, όπως οι ντόπιοι αμπελουργοί ονομάζουν το σταφύλι που καλλιεργούν μαζί με τα Μαυρούδια, το Αγιωργίτικο, την κατεξοχήν ποικιλία της Αμπελουργικής ζώνης Νεμέας που θα γνωρίσετε εκτενώς αμέσως παρακάτω. Δίπλα στα αμπελόκρασα ξεπροβάλλει πλήθος σταφιδάμπελων, με την καλιέργεια της «αποξηραμένης σταφυλής» του Ξενοφώντα και της Σουλτανίνας, της Ανατολίτικης σταφίδας, που έχει τον κύριο αμπελουργικό λόγο σε
αυτόν εδώ τον τόπο, όπως και στο Γαλατάκι και στα Εξαμίλλια αλλά και σε πολλές τοποθεσίες της Κορινθίας δίπλα στη πάντα ξακουστή μαύρη Κορινθιακή.
Φλεβάρης, ο Κλαδούχος μήνας, κατά τον Ησίοδο3: το κλάδεμα της αμπέλου γίνεται με την εμφάνιση των χελιδονιών, το μήνα Φεβρουάριο, μήνα που ο Αρκτούρος ανατέλλει ολόλαμπρο άστρο, κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο (19 Δεκεμβρίου).
Κοντινή προτεινόμενη διαδρομή στη Φύση: Γαλατάκι – Σοφικό και στο δάσος του Σοφικού.
Μαζί με τους δρομείς αφήνετε την Ισθμία για να περάσετε νοερά «πάνω» από το Εξαμίλλιο τείχος. Πρόκειται για Υστερομυκηναϊκό κατασκεύασμα που επέκτεινε ο Ιουστινιανός τον 6ου αι. π.Χ. Χτίστηκε για να θωρακίζει ολόκληρη την Κόρινθο από τη μια θάλασσα (Σαρωνικό) μέχρι την άλλη άκρη (Κορινθιακό), εκεί που βρίσκονταν το άλλο σημαντικό λιμάνι της Κορίνθου, του Λεχαίου.
ΙV. Αρχαία Κόρινθος & Ακροκόρινθος
Ακολουθώντας την διαδρομή Σπάρταθλου θα περάσετε περιφερειακά της πόλης της Κορίνθου (αρχαία Εφύρα) και από τα Εξαμίλλια ορμώμενοι, βάζοντας σημάδι τον βράχο, φτάστε στην Αρχαία Κόρινθο. Εκεί θα βρείτε πάλι τους δρομείς του Σπάρταθλου, και κάτω από τον βιγλάτορα της χερσονήσου – το κάστρο του Ακροκόρινθου – ο Φειδιππίδης θα «συναντήσει» τον Παυσανία.
Στη σκιά του πανόπτη του Μοριά και υπό το Φως του Ιερού χώρου, στην αγορά του αρχαίου οικισμού της Κορίνθου, εκεί που ο αρχαίος Ναός του Απόλλωνα (6ου αι.π.Χ.) αντικρίζει τον Χριστιανισμό (μια σύγχρονη εκκλησία βρίσκεται απέναντί του σήμερα), σταθείτε εμπρός στην Ρωμαϊκή κρήνη της Πειρήνης κι αφουγκραστείτε τον απόηχο της «προς Κορινθίους επιστολής» (με μουσική του Prisner), όπως απαγγέλονταν από το βάθρο του Αποστόλου Παύλου ενώπιον του Ρωμαίου κυβερνήτη Γαλαίου, όταν ευαγγελίζονταν το πνεύμα της Αγάπης, Πίστης και Ελπίδας…
Η Δημοτική Πινακοθήκη Κορίνθου φιλοξενεί έργα του Rubens, Goya, Dali, Σπυρόπουλου, Ροΐλου, Liller, Colomer.
Ο Ακροκόρινθος έδωσε το όνομά του στον «Οίνο Ακροκορίνθου», το Νεμεάτικο οίνο που εξαγόταν στην Αμερική (στα 1870), στη Μεγάλη Βρετανία και την Γερμανία4. Εδώ πάνω ψηλά, στα 575 μέτρα υψόμετρο, στον προϊστορικό Ακροκόρινθο, το κάστρο που ξεχωρίζει σαν κορώνα έτσι όπως στεφανώνει τον βράχο, ήρθατε ως άλλος Παυσανίας, για να βρείτε το Ιερό της Ήρας και της Αφροδίτης. Ανοίξτε τις Μεσαιωνικές μνήμες του κάστρου των ιπποτών και ζήστε τις μάχες πίσω από τις πολεμίστρες του, συναντήστε τους Βιλεαρδουίνους, αγναντεύοντας στο βάθος τη Μυκηναϊκή Κοράκου, την πρώτη τοποθεσία της αρχαίας Κορίνθου, χτισμένη στα ανατολικά του Λεχαίου. Μάθετε όμως για τούτο το κάστρο και κάτι άλλο.
Λόγω θέσης, ταυτόχρονα με την ύπαρξη νερού, αναπτύχθηκε οικισμός εντός του κάστρου κι έγινε περιζήτητο για πολλούς κατακτητές, Ρωμαίους, Φράγκους και Βενετούς που εναλλάσσονταν την κυριαρχία του, προκαλώντας δεινά στους κατοίκους, παρότι αντιστέκονταν σθεναρά. Το κάστρο έζησε τυλιγμένο στους μύθους του, στους θρύλους και τις δοξασίες, όταν κάποιοι μιλούν για δράκους που κατοικούσαν κοντά στην πηγή (γι’ αυτό και την ονόμασαν Δρακονέρα), για μαρμαρωμένες βασιλοπούλες, για Τούρκους μπέηδες με θησαυρούς στα υπόγεια κελάρια του, για στοιχειά και φαντάσματα.
Από αυτόν τον βράχο έπεσε με το άλογό του, μετά από μάταιο αγώνα ο πολιορκημένος Λέων Σγουρός, αντιστεκόμενος τους Φράγκους κατακτητές.
Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου
Βρίσκονται εκθέματα των νεολιθικών χρόνων και του Μεσαίωνα, πολλά δείγματα Κορινθιακής τέχνης, με τα ιδιαίτερα Κορινθιακά αγγεία, ειδώλια και αγάλματα του 1ου αι. π.Χ. και του 1ου αι. μ.Χ., τα μωσαϊκά δάπεδα του 2ου αι. μΧ. με το ψηφιδωτό κεφάλι του Διονύσου, στεφανωμένο με αμπελόφυλλα.
Γνωρίστε την «παυσίλυπον άμπελο» του Ευριππίδη (Βάκχες)
Έχετε φτάσει στην αμπελουργική Κορινθία, τη μείζονα αμπελουργική περιοχή της Ελλάδος, με τους απέραντους αμπελώνες της αλλά τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις της. Από την αρχαία Κόρινθο ξεδιπλώνεται ο μεγαλύτερος αμπελώνας της Ελλάδας, που ανοίγεται από την Βορειοανατολική Πελοπόννησο, περνάει στην Στυμφαλία και τις παρυφές της Ζήρειας και από τον Ολίγυρτο στο Μεγαλοβούνι φτάνει στις υπόρειες του Φαρμακά και την Αργολική γη.
Αφρός και φυσσαλίδες μεταξύ άλλων λευκών κρασιών σας περιμένουν με τα “welcome drinks” για το καλοσόρισμα.
Εύα – Λευκός Ημιαφρώδης από Chardonnay και Ροδίτη – Κτήμα Εύχαρις,
Rosato – Ημιαφρώδης Ροζέ από Αγιωργίτικο (τοπικός οίνος Κορινθίας)-
Κτήμα Ράπτη,
Οδή Πανός – Λευκός αφρώδης από Μοσχοφίλερο – Κτήμα Σπυρόπουλου
Villa Amalia Brut – Λευκός Αφρώδης από Μοσχοφίλερο –
Κτήμα Τσέλεπου,
Floara di Munte – Αφρώδης λευκός -brut από Ντεμπίνα –
Κατώγι Αβέρωφ,
Bella Rossa – Ροζέ Αφρώδης extra dry-από Αγιωργίτικο –
Στροφιλιά… αλλά και τόσα άλλα!
2. Δεύτερη διαδρομή : Από την Κόρινθο στη Νεμέα
Διαδρομή Σπάρταθλου: Κόρινθος – Νεμέα, 43 χλμ.
Κομβικά σημεία σταθμοί σε Πόλεις και Χωριά : Λέχαιο- Άσσος-Ζευγολατιό-Χαλκείο-Σουληνάρι – Αρχαία Νεμέα.
Περπατώντας στην αρχαία “οδό Λεχαίου”
Φεύγοντας από την δυτική γωνία της αρχαίας αγοράς, στα δεξιά του ναού του Απόλλωνα, ακολουθείστε κατά μήκος του θεάτρου έναν αρχαίο δρόμο που ήταν στρωμένος από παλιά με μάρμαρο, την «οδό Λεχαίου». Την ίδια ακολούθησε και στη δεκαετία του ΄60 ο Γάλλος περιηγητής Ζακ Λακαριέρ5, βαδίζοντας πάνω στα ίχνη του Παυσανία, πηγαίνοντας για το «χωστό λιμάνι» του Λεχαίου, φτάνοντας τελικά στην αρχαία Σικυώνα κι ακόμη πιο πέρα. Πολλές ταυτόσημες πορείες, κοντινές συνήθως στην πορεία του Αγώνα προτείνουμε σε αυτόν τον οδηγό, για να φέρουν τον οδοιπόρο (όπως θα δείτε) σε αρχαίες συνοικίες, ιερά και αρχαίους δρόμους.
Αρχαίο λιμάνι Λεχαίου: Υπήρξε ένα τεχνολογικό θαύμα της εποχής του (μαζί με αυτό της επινόησης της Δίολκου και της Τριήρους). Το λιμάνι αποτελούνταν από αποθήκες, ναυπηγικές εγκαταστάσεις, ένα πολεμικό ναύσταθμο. Από τούτο το σημείο ναυπηγήθηκαν Ελληνικές τριήρεις για τις θάλασσες του κόσμου. Στο Λέχαιο κτίστηκε (450μ.Χ.) η μεγαλύτερη Παλαιοχριστιανική Βασιλική (κατεστραμμένη ολοσχερώς σήμερα).
Ποδηλατική διαδρομή στην αρχαία οδό Λεχαίου.
Αρχαία Κόρινθος προς αρχαίο λιμάνι Λεχαίου (περνάτε κάθετα την ΕΟ Κορίνθου – Πατρών, σε περίπου 4 χλμ.) κατά μήκος της διαδρομής Σπάρταθλου, ακολουθώντας την αρχαία οδό Λεχαίου.
2 α. Δρόμοι κρασιού και σταφίδας
Οι αμπελο-οινικές διαδρομές σας αρχίζουν από τα Αμπελουργικά χωριά της Κορινθίας. Ξεκινήστε όμως να γνωρίσετε πρώτα από όλα, την κορυφαία όλων στην «παγκόσμια σκηνή», την σταφίδα ΠΟΠ Βοστίτσα(PDO Vostitsa).
Η Αιγιώτισσα σταφίδα απόκτησε φήμη από το μεσαιωνικό Αίγιο. Περνώντας τις ακτές της Αιγιαλείας στη βόρεια Πελοπόννησο (από το 1300μ.Χ.) κυκλοφόρησε παντού κι έλαμψε το άστρο της ως μαύρη Κορινθιακή σταφίδα (raisins de Corinthe, ή raisins de Corauntz ή currant), για να γράψει την δική της ξακουστή ιστορία, που για να την μάθετε θα πρέπει να επισκεφτείτε τον τόπο που την έκανε διάσημη.
Αρχαία Κόρινθος : σταθμός Σπάρταθλου (93,4 χλμ.)
Ξεκινήστε από τον αμπελώνα της αρχαίας Κορίνθου και συνεχίστε μέχρι το Ζευγολατιό, το Χαλκί, το Σουληνάρι, τη Στιμάγκα και τα χωριά της ορεινής Κορινθίας, το Σούλι, το Κρυονέρι, το Κλιμέντι, τα Μποζικά, το Καστράκι, την Τιτάνη και το Καίσαρι. Σε αυτά τα χωριά επικρατεί μαζί με την Κορινθιακή και μια άλλη σταφίδα, η λευκή Σουλτανίνα (Ραζακιά όπως την λέγανε παλιά), η Almeria και το Μοσχάτο Αλεξανδρείας. Παντού όμως κυριαρχούν τα μικροκαμωμένα αμπέλια γεμάτα οινοστάφυλλα. Φτάστε μέχρι τα χωριά της βόρειας Κορινθίας: Βόχα, Περιγιάλι, Κάτω Άσσο, Βραχάτι, Κοκκώνι, Ταρσινά, Νεράτζα, κατεξοχήν χωριά της Σουλτανίνας και ονομαστοί χρυσότοποι6, μέχρι το Δημηνιό και το Λαλιώτι αλλά και το «κρεμαστό» Ζεμενό (με τα διατηρητέα καλντερίμια του), ένα κατεξοχήν σταφιδοπαραγωγό χωριό Σουλτανίνας, διατηρεί την ιστορική του μνήμη (ανήκει ιστορικά στα μαρτυρικά χωριά – επέτειος στις 14 Σεπτέμβρη) και γιορτάζει την σταφίδα στις 25 Αυγούστου.
Δίπλα στα γιγαντόσωμα αμπέλια της σταφίδας, φτιαγμένα σε κληματαριές, μεγαλώνουν γενιές και γενιές αμπελοκαλλιεργητών.
Στην σκιά τους τρυγούν τη σοδειά και εξασφαλίζουν το οικογενειακό εισόδημα, αφού μεγάλο μέρος της οικονομίας της περιοχής στηρίζεται στο σταφύλι και τα προϊόντα του, το κρασί και την σταφίδα.
Σταφίδα – «stafida», το αποξηραμένο σταφύλι από αυτοφυή σταφιδάμπελα τρυγάται στους 27 περίπου βαθμούς Brix, αποξηραίνεται και ωριμάζει στον ήλιο (ή στις «ισκιάδες») για ένα με ενάμιση μήνα.
Μπορείτε να αποκτήσετε εδώ τον Οδηγό μας
Άσπερμο σταφύλι η σταφίδα, την απλώνουν στον ήλιο να λιαστεί – στις λιάστρες – μέχρι να αφυδατωθεί, αλλά να κρατήσει τα σάκχαρα σε μεγάλο βαθμό. Διατηρεί την διαχρονική της αξία, από τις ένδοξες ημέρες που λεγόταν και μαύρος χρυσός (18ο και 19ο αι.). Καλλιεργείται συστηματικά, στα βορειανατολικά κυρίως της Κορινθίας, αλλά και σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Η χάρη και η φήμη της έφτασε (κατά τον 13ο αι.) στις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, στην Ολλανδία, στην Αγγλία (που της τρέφουν άλλωστε ιδιαίτερη προτίμηση), στην Οδησσό και παντού, φεύγοντας περήφανη από τα λιμάνια του Αιγίου και της Πάτρας για να την συναντήσει τελικά η φυλλοξήρα. Παρότι αναστήθηκε για κάποιο διάστημα (στις αρχές του 19ου) την πρόλαβε η σταφιδική κρίση στα 1851 συνηγορώντας στην πτώχευση της Ελλάδας, για να καταλήξει αποδυναμωμένη με τους Παγκόσμιους πολέμους. Σε τέτοιους καιρούς η πολυταξιδεμένη σταφίδα δεν άντεξε το μαρασμό της, παραχωρώντας την καλλιέργεια γενναιόδωρα στο στάρι, στο βαμβάκι, στο καλαμπόκι (αραποσίτι) και το κριθάρι, που ήρθαν σε πρώτη θέση αναγκάζοντας αμπελουργούς να «εκριζώνουν αμπέλια για να καλλιεργήσουν σιτηρά»7 (Μπακουνάκης). Σε τέτοιες δύσκολες οικονομικές περιόδους, με την έλλειψη σε αμπελόκρασα έβγαζαν σταφιδόκρασα.
Φανταστείτε πόσοι κάτοικοι αλλά και ταξιδευτές σε αυτή την γειτονιά του πολιτισμού της Ελλάδας (τον 18ο αι.) έπιναν το «τοπικό κρασί Πελλοποννήσου», ομοίως και ο Γάλλος συγγραφέας Γουσταύος Φλωμπέρ, όταν επισκεπτόμενος το λιμάνι της Πάτρας (πηγαίνοντας στην Ανατολή), τρώγοντας σε κάποιο… όπως έγραφε «άθλιο κατάλυμα» έπινε, το πιο πιθανό, από κάποιον σταφιδίτη οίνο8 . Το κρασί από σταφίδα σήμερα δεν προσφέρει τίποτα ιδιαίτερο σε γεύση και στην ποιότητα, πέραν της μεγάλης παραγόμενης ποσότητάς της (γι’αυτό συνιστάται να μην οινοποιείται). Από παλιά πάντως η σταφίδα συνοινοποιούνταν, όπως παραδειγματικά με τη Αχαϊκή Μαυροδάφνη. Παραμένει πάντως ως δεδομένη κατάσταση το μεγαλύτερο ποσοστό παραγωγής σταφίδας της Ελλάδας να προέρχεται από αμπελώνες της Πελοποννήσου.
Την σταφίδα διακινεί ο Συνεταιρισμός ΕΑΣ ΝΕΜΕΑΣ (από το 1947) και τυατόχρονα το τοπικό Ελαιόλαδο – Περιοχή Γεωγραφικής Ένδειξης – (ΠΓΕ ΝΕΜΕΑ) της ελαιοπαραγωγού εκτός των άλλων Νεμέας.
Ημερολόγιο τρύγου
Η ώρα του τρύγου έφτασε και η συγκομιδή ανά σταφύλι αρχίζει. Συνήθως, όπως το «ημερολόγιο τρύγου» υπαγορεύει, τον Αύγουστο και στις αρχές του, να τρυγούν Chardonnay, Ασύρτικο, S.Blanc από τα μέσα
Μerlot, Μαλαγουζιά, Μοσχάτο Αλεξανδρείας (Λήμνου) και προς τα τέλη Syrah, CS. Στις αρχές του Σεπτεμβρίου τρυγούν επίσης Ασύρτικο, Σαββατιανό, Μοσχάτο Αμβούργου, από τα μέσα Ροδίτες και Αγιωργίτικο (μέχρι και τέλη Σεπτέμβρη) ενώ από τα τέλη Σεπτεμβρίου και για όλον τονΟκτώβριο τρυγούν Φιλέρια και Μοσχοφίλερο. Τον τρύγο της σταφίδας θα τον συναντήσετε πιο νωρίς από τα περισσότερα κρασοστάφυλα, περί τα τέλη Ιουλίου (αφού ξεπεράσει τους 15ο Bume). Διαρκεί μέχρι και μέσα Αυγούστου, ενώ σκεπαστή (με ναύλον) κρατάει μέχρι τα τέλη Σεπτέμβρη. Την ίδια περίοδο (στα μέσα Αυγούστου) μαζί με την σταφίδα αρχίζουν να τρυγούν τα πρώτα οινοστάφυλλα.
2β. Από την αρχαία Κόρινθο στην Αρχαία Νεμέα
Πορεία Φειδιππίδου συνέχεια! Ακολουθώντας την πορεία του Φειδιππίδη από αρχαία Κόρινθο προς Άσσο και μέχρι το κομβικό Ζευγολατιό (σταθμός της διαδρομής Σπάρταθλου), περνάτε δίπλα σε κλήματα, αλλά και αραιές πορτοκαλιές, λεμονιές και ελιές.
Στο Ζευγολατιό Κορινθίας τα οινοποιεία του Βαρβιτσιώτη, του Μάρρα και το Οινοδός, αποτελούν ευκαρία για μιά πρώτη γνωριμία με τον Κορινθιακό οίνο που θα γνωρίσετε βέβαια καλύτερα λίγο
παρακάτω στα επισκέψιμα οινοποιεία. Εφοδιαστείτε απλά με ασκούς για τον δρόμο και προχωρήστε στα ενδότερα!
Ζευγολατιό : σταθμός Σπάρταθλου (102,5 χλμ.)
Κάντε μικρή παράκαμψη από το Ζευγολατιό για τον πλησιέστερο αρχαιολογικό προορισμό (3 χλμ. ΝΔ της εισόδου από Κιάτο) της αρχαίας Σικυώνας. Πάρτε το ραβδί του Παυσανία για να σας μεταφέρει στα ερείπια που φυλάσσουν την αίγλη των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων της αμφιθεατρικής Σικυώνας, σαν τότε που η πόλη (1ος αι. π.Χ.) έσφυζε από ζωή και γύρω από τις κρήνες, τους Ναούς, το Γυμνάσιο, το θέατρο και το Βουλευτήριο, καλλιτέχνες γεννούσαν Σχολές τέχνης και πολιτισμού.
Συνδέστε τις Δωρικές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας, την Κόρινθο, την Σικυώνα, την Φλιούντα, το Άργος σε μια άλλη ιστορική διαδρομή.
Συνεχίστε λοιπόν προς την ενδοχώρα βαδίζοντας στα ίχνη του Παυσανία και του Λακαριέρ, προς την αρχαία Τιττάνη,γνωρίζοντας τα μονοπάτια της ορεινής Κορινθίας μέσα από μια εναλλακτική διαδρομή που θα σας «περάσει» στην αρχαία Φλιούντα. Διαφορετικά, όπως προτείνει η πορεία του Φειδιππίδη καλείστε να γυρίσετε στο Ζευγολατιό, επιλέγοντας να περάσετε στην Φλιούντα μέσα από τον οινόκαμπο της αρχαίας Νεμέας.
Χαλκείο: σταθμός Σπάρταθλου (113,1 χλμ.)
Από το Ζευγολατιό ακολουθήστε το Σπάρταθλον μέχρι την αρχαία Νεμέα.
Φεύγοντας από το Ζευγολατιό προς Χαλκείο και Σουληνάρι οι στροφές και οι ανηφόρες αρχίζουν να ξεδιπλώνονται η μια μετά την άλλη, συντελώντας στην γρηγορότερη κούραση των αθλητών, στην ανυπομονησία του επισκέπτη και στην ξέπνοη ανάσα του ποδηλάτη. Μέχρι να αρχίσουν οι κατηφοριές και το αντάμωμα με τον αρχαίο
οινόκαμπο της Νεμέας, αγναντέψτε τις «ασπριές» (πετρώματα του τέλους της Τριτογενούς Περιόδου) που καλύπτουν τις ημιλοφώδεις περιοχές της Κορινθίας, ώσπου να βρεθείτε στην οινοχώρα του αρχαίου Φλιάσιου οίνου9, τον πρόγονο του Αγιωργίτικου, μιας από τις γνωστές παγκόσμια Ελληνικές ερυθρές ποικιλίες οινοστάφυλλων (Νew wines of Greece).
Το χωριό απέναντι από το Σουληνάρι είναι η Στιμάγκα (με το μεγάλο πανηγύρι της σταφίδας να διοργανώνεται στις αρχές κάθε Σεπτέμβρη). Αυτό το χωριό έχει γνωρίσει δόξες με την σταφίδα και το σταφύλι του, όπως το Τόμσον, που φιγουράρει στις καλύτερες αγορές της μεγάλης Βρετανίας.
Περνάτε από το Σουληνάρι και το Χαλκί, δυο απομονωμένα σταφιδοπαραγωγικά χωριά της Κορινθίας, όπως εντοπίζονται στο γεωφυσικό χάρτη της Νεμέας να πλαισιώνουν το καλλιτεχνικό τοπίο που αντικρύζετε. Πινελιές σχεδίασαν βουνά με υψομετρικές διαφορές, ρεματιές και χαράδρες, ενώ ποτάμια και ρυάκια διασχίζουν τα κτήματα του κάμπου κι ανάμεσα στους λόφους και στα ψηλά βουνά, χαράδρες και απότομες πλαγιές. Σε ένα τέτοιο ανάγλυφο τοπίο ανακαλύψτε το σταφύλι που αναδύεται από το ίδιο χώμα που ευδοκιμούσε μια πολύ παλιά ποικιλία οινοστάφυλλων, η ίδια που στόλιζε τους αρχαίους δρόμους όταν από δίπλα τους περνούσε ο Παυσανίαςκαι άλλοι περιηγητές του 18ου αι., όπως ο Pouqueville, ο Dodwell, o Lake ή ο νεότερός τους Λακαριέρκαι τώρα εσείς.
Ι. Επισκέπτες στην αρχαία Νεμέα για τους Ιερούς Αγώνες.
Αρχαία Νεμέα: σταθμός Σπάρταθλου (124 χλμ.)
Ήρθατε στη Νεμέα.
Ξαναζήστε νοερά, μαζί με πλήθος κόσμου όπως τότε, σαν επισκέπτης που ερχόσασταν από μακρυά, για έναν σημαντικό λόγο όσο και ο τόπος της Νεμέας. Ο λόγος ήταν οι πανελλαδικής σπουδαιότητας αθλητικοί και ιεροί αγώνες, τα Νέμεα10 (Νέμεια). Τότε ο τόπος αυτός που ονομαζόταν Νέμειο πεδίο ζωντάνευε.
Ήρθατε στο ιερό άλσος της Νεμέας και στον τόπο προέλευσης ενός ευγενούς ιστορικά κρασιού, που αναδείχθηκε μέσα από αυτούς τους ιερούς αγώνες. Παρακολουθήστε λοιπόν σαν ταξιδιώτες του χθες (είσαστε στα 573 π.Χ.) ή αγωνιστείτε στους Πανελλήνιους Ιερούς αγώνες σαν τότε, όταν διοργανώνονταν «περιοδικά», ανά δυο χρόνια με τα Ίσθμια, τα Πύθια και τα Ολύμπια (προάγγελος των Ολυμπιακών Αγώνων) αλλά πριν φύγετε, ανακαλύψτε τα χαρίσματα αυτού του τόπου.
Τα Νέμεα ήταν στεφανίτες αγώνες και διεξάγονταν στο αρχαίο Στάδιο της Νεμέας, προς τιμήν ενός παιδιού, του Οφέλτη αρχικά, μέσα σε γιορτινό κλίμα που έμοιαζε με πανηγύρι11. Μια αθλητική γιορτή, με το πλήθος να καταλύει τριγύρω στο Ναό του Διός, πεινασμένο και διψασμένο καθώς ήταν, έπινε, όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές, τον τοπικό Φλιάσιο οίνο. Από αιώνες τώρα η κοιλάδα δεν έπαψε να αποτελεί τόπο τουριστικής επίσκεψης, από όταν περιηγητές έρχονταν για να δουν τα υπολείμματα του ναού του Νέμειου Δία και μαζί με τα αρχαία μνημεία να ανακαλύψουν το βοσκοτόπι που θα μετατρέπονταν σε μείζον αμπελοτόπι. Προκαλούσε από πολύ παλιά το τουριστικό ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών παγκοσμίως, όπως αποκαλύπτουν περιηγητικές και ιστορικές περιγραφές. Χαρακτηριστικοί είναι οι πεσμένοι κίονες που φιγουράρουν στις card postal των περιηγητών του 18ου αι. Καθώς έφευγαν όλοι αυτοί έπαιρναν μαζί τους και την γεύση από ένα «εξαιρετικό κόκκινο κρασί» (S.W.Gell, 1817), ενώ μιλούσαν με ενθουσιασμό για ένα «υπέροχο κρασί από τους αμπελώνες στις λοφοπλαγιές του Αγιώργη» (Pouqueville, 1815) που «πίνονταν ευχάριστα» κατά γενική τους ομολογία.
Μπορείτε να αποκτήσετε εδώ τον οδηγό μας
Οι Νέμειοι Αγώνες αναβιώνουν στις μέρες μας (από το 1996) κανονικά κάθε δυο χρόνια, από τους φίλους των Νέμειων αγώνων.
«Εσύ έτρεξες στους Νέμειους αγώνες;» είναι η ερώτηση που κάνει πάντα ο αρχαιολόγος Miller. Ποτέ δεν είναι αργά, γι’αυτό Φορέστε στα αποδυτήρια τον λευκό χιτώνα και περάστε στο Στάδιο ( 320π.Χ.) από την κρυπτή είσοδο (the Hidden Entrance) για να «τρέξετε ξυπόλητοι τα 100 μέτρα». Έχει συμβολική σημασία το πέρασμα (δηλώνει «μεταμόρφωση») ενώ η συμμετοχή είναι ελεύθερη και δίχως προϋποθέσεις. Όσο για την νίκη σας, θα στεφθεί με ένα κλαδί φοίνικα κι ένα στεφάνι αγριοσέλινο.
Πολλοί από τους Δωρικούς κίονες βρήκαν την θέση τους, όταν ο καθηγητής Stefan Miller12 έκανε σκοπό της ζωής του να τους αναστηλώσει έναν έναν.
ΙΙ. Εκεί που ο «Αέθλειος συναντά τον Φειδιππίδη».
Το Αρχαίο Στάδιο της Νεμέας (4ου αι. π.Χ.) είναι μήκους 178 μέτρων και μπορούσε να χωρέσει μέχρι 40.000 θεατές. Από αυτό το Στάδιο ξεκινά κι ένας ακόμη, πιο σύγχρονος (από το 2001) μαραθώνιος δρόμος, υπερ-απόστασης 180 χλμ., ο Ολύμπιος δρόμος (Αέθλειος). Αγώνας που αναβιώνει κάθε δεύτερο χρόνο, με παγκόσμια συμμετοχή αθλητών και διεξάγεται σε παράλληλη τροχιά με τα σύγχρονα Νέμεια.
Ο Αέθλειος δρόμος13είναι δύο ειδικές διαδρομές. Η βασική διαδρομή των 180 χλμ., είναι σε 28 ώρες ενώ υπάρχει ένας άλλος αγώνας δρόμου 62 χλμ. Οι δυο άνισες αυτές αποστάσεις έχουν κοινή πορεία η οποία βασίζεται στον αγώνα αρματοδρομίας που διεξήγαγαν ο Πέλοπας με τον Οινόμαο, για να δώσει ο νικητής το όνομα στη μετέπειτα «Πελοπόννησο». Ο μύθος αποκαλύπτει την πρώτη αρματοδρομία στη γη της Απίας (Πελοποννήσου, Άπις ο βασιλιάς από το Άργος) να ξεκινάει από την αρχαία Πίσα της Ηλείας για να φθάσει στο ιερό του Ποσειδώνα και στον Ισθμό της Κορίνθου, περνώντας από το Φλιάσιο πεδίο στην περιοχή της Νεμέας. Η μεγάλη/βασική διαδρομή του Αέθλιου – Ολύμπιου-δρόμου έχει 20 σταθμούς ελέγχου, μέχρι να καταλήξει στην Αρχαία Ολυμπία. Περνάει μέσα από αρχαίους οικισμούς και ιστορικές πόλεις της Κορινθίας, της Αρκαδίας και Αχαΐας: Η διαδρομή έχει ως εξής: Αρχαία Νεμέα – Αηδόνια – Πλατάνι – Σκοτεινή – Κανδήλα – Ορχομενό -Κεφαλόβρυσο – Δόξα- Καλλιάνοι – Λεβίδι – Βυτίνα – Μαγουλιάνα – Βαλτεσίνικο – Περδικονέρι – Τρόπαια – Καστράκι – Κοκλάμα – Άσπρα σπίτια – Μουριά – Λιναριά-Αρχαία Ολυμπία.
Ήρθατε στους δρόμους κρασιού Νεμέας. Δοκιμάστε πριν φύγετε τον Φλιάσιο οίνο κερασμένο από έναν μυθικό ήρωα και τον οινοχόο των θεών.
Ο γενναίος Ηρακλής καλωσορίζει τους θεατές και οινολάτρες επισκέπτες στη γη του Άραντα (ιδρυτή της Φλιασίας), στη χώρα που κατοικούνταν μέχρι τον 13ο αι. π.Χ. κι εκτείνονταν μέχρι τις αρχαίες Ορνεές (στο σημερινό Λεόντιο Κορινθίας και ακόμη πιο νότια) προσφέροντας ένα εξίσου ρωμαλέο κρασί. Εδώ, στο Ηράκλειο (ένα άλλο όνομα της αρχαίας Νεμέας) θα δοκιμάσετε από τον οινοχόο Γανυμίδη, έτσι όπως κάποτε κέρναγε με την πρόχοο από τους κρατήρες, τους σκύφους και τους κάνθαρους στα κύπελα, το νέκταρ των θεών και του κόσμου το κρασί, το Μέλανα Οίνο του Φλιάσιου πεδίου, τον Φλιάσιο Οίνο, τον «ευήνωρο οίνο» του Ηρακλή, το αρχαίο κρασί – πρόδρομο του σημερινού Αγιωργίτικου. Πρόκειται για τον οίνο που παράγονταν στον αρχαίο οικισμό της Νεμέας και οι αμπελουργοί και οινοποιοί προτείνουν να γευτείτε οπωσδήποτε ερχόμενοι στον τόπο τους.
2γ. Το σταφύλι και το κρασί της Απελουργικής Ζώνης ΝΕΜΕΑΣ
Αγιώργης σημαίνει ΝΕΜΕΑ. Είναι ο τόπος και το κρασί του αλλοτινού φλιάσιου οίνου των Ιερών αγώνων και της λυρικής ποίησης που ονομάζεται πλέον Αγιωργίτικο ή Αγιωργίτικο (Agiorgitiko ή St. George).
Το γηγενές Αγιωργίτικο(Μαύρο Νεμέας, Μαυρούδι Νεμέας) ή απλά ΝΕΜΕΑ(ΠΟΠ – PDO NEMEA)είναι ο ερυθρός οίνος προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ – PDO), από μια «πολυδυναμική ποικιλία που μπορεί να δώσει διαφορετικούς τύπους προϊόντων, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο καλλιεργείται. Είναι μια από τις μακροβιότερες ποικιλίες της οινοφόρου αμπέλου που διασώζεται μέχρι σήμερα»14 και παράγεται υπό νομοθετικά καθορισμένες συνθήκες.
ΝΕΜΕΑ είναι η ετικέτα ενός μονοποικιλιακού κρασιού που έχει ωριμάσει σε βαρέλι (τουλάχιστον 12-18 μήνες) και στη φιάλη (τουλάχιστον 6 μήνες), φτιαγμένο από σταφύλια αυστηρά εντός της Αμπελουργικής Ζώνης (ΑΖ) Νεμέας.
Μάθετε ότι ο αρχαίος Φλιάσιος οίνος ονομάστηκε «Αγιωργίτικος» όταν οι κάτοικοί της Φλιασίας μετακόμισαν στον Αγιώργη του Πολυφέγγους (βράχος της Παναγιάς). Το κρασί τους τότε πήρε την τοπωνυμία από την ομώνυμη Βυζαντινή εκκλησία του Αγιώργη.
Το Αγιωργίτικο με αρώματα κόκκινων φρούτων και μπαχαρικών μπορεί να δώσει κρασιά υψηλής ποιότητας, μακράς παλαίωσης, ωριμάζει τέλεια σε δρύινα βαρέλια και όταν οι αποδόσεις των ημιορεινών αμπελώνων συγκρατούνται σε χαμηλά επίπεδα βγάζει πολύπλοκο άρωμα και πυκνή, βελούδινη γεύση15.
Οι κλώνοι του Αγιωργίτικου, σύμφωνα με πολλούς αμπελουργούς, μπορούν να δώσουν περισσότερα και εντυπωσιακά πράγματα στο μέλλον. Ζευγαρώνει πάντως αξιαγάπητα με το C.S. και το Syrah χαρακτηρίζοντας μεγάλα ονόματα σε ετικέτες κρασιών, συνιστώντας δε μια μεγάλη γκάμα από Ροζέ, φρέσκους Ερυθρούς, γλυκείς οίνους και Ερυθρούς προς παλαίωση οίνους και τις ιδιαίτερες ΝΕΜΕΕΣ (με ή χωρίς πολλές ταννίνες).
Η οινοποίηση του γεγενούς σταφυλιού, στα νεότερα χρόνια, ξεκινά ενδεικτικά από το 1923, με το οινοποιείο του Χαριλάου της Εταιρείας Οίνων και Οινοπνευμάτων και την ίδρυση του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού στα 1937, ταυτόχρονα με την λειτουργία του οινοποιείου Λαζόπουλου και με το πρώτο κρασί «ΟΠΑΠ ΝΕΜΕΑ» να γεννιέται στα 1971. Εμφιαλωμένο από τότε, διανύει το οινικό του ταξίδι στα πέρατα του κόσμου.
Το Αγιωργίτικο καλλιεργείται σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και σε πολλές αμπελουργικές περιοχές της Ελλάδας. Σε αυτό το γεωγραφικό κομμάτι όμως δείχνει τον διαφορετικό και αξιολάτρευτο χαρακτήρα του.
Στην Κορινθία εκτός από Αγιωργίτικο και Μαυρούδια θα συναντήσετε πολλές άλλες ποικιλίες, όπως Ασπρούδες και Ροδίτες, Μαλαγουζιά, Σαββατιανό, Ασύρτικο αλλά και αρκετές ξένες, όπως Merlot, syrah, C.S., chardonay και πολλά επιτραπέζια σταφύλια.
Το χαρακτηριστικό κρασί αυτού του τόπου παράγεται εδώ και χιλιάδες χρόνια, από ένα ανθεκτικό στη ξηρασία σταφύλι που αποδίδει σε χαμηλά ποσοστά υγρασίας και σε εδάφη καλά στραγγισμένα. Μια όψιμη ποικιλία που σε πλήρη βλάστηση βρίσκεται την Άνοιξη περί τα τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου (σ.σ. κάποιες φορές και νωρίτερα). Ανθίζει τέλη Μαΐου και ωριμάζει στα τέλη Ιουλίου, με φυσιολογική ωριμότητα περίπου μέχρι το τελευταίο δεκαπενθήμερο του Σεπτέμβρη. Ως ποικιλία δίνει μέτρια έως μεγάλα σταφύλια και ράγες σφαιρικές, μέσου μεγέθους, με σάρκα εύχυμη, μαλακιά, γλυκιά κι ελαφρά υπόξινη. Ο φλοιός του Αγιωργίτικου είναι καλυμμένος με πλούσια κηρώδη ανθηρότητα, παχύς, πλούσιος σε ανθοκυάνες και ολικές φαινόλες και το χρώμα του, κυανομέλανο16». Ο Μύθος λέει ότι το όνομα «μαύρο Νεμέας» όπως συνηθίζεται και σήμερα να λέγεται, προήλθε από το χρώμα του κρασιού που ομοίαζε με το «αίμα του Ηρακλή». Ο κεκραμένος οίνος ήταν ο «ερυθρός οίνος» της μυκηναϊκής εποχής, που ήταν πάντα ερυθρός, επειδή επικρατούσαν οι ερυθρές ποικιλίες αμπέλου για λόγους γενετικούς» (Σαββίδης17)
ενώ αραιώνονταν με την προσθήκη νερού στον κρατήρα (ετυμολογία για το «κρασί»).
Αναφερόμαστε σε 3000 και πλέον χρόνια πριν και οι πιο πολλοί κάτοικοι της Ελληνικής επικράτειας ήξεραν την αλκοολική ζύμωση. Το μαρτυρούν υπολλείμματα άγριας αμπέλου σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, από την 4η χιλιετία π.Χ. αφού ήδη καλλιεργείται η ήμερη άμπελος, ενώ ίχνη οινοποίησης και γίγαρτα συνηγορούν στην παραπάνω διατύπωση.
Ο αρχαίος αυτός τοπικός οίνος ήταν βαθυκόκκινος – πορφυρός- ενώ τα στέμφυλα είχαν μελανόν – «μαύρο» – χρώμα, το χρώμα του σταφυλιού της Νεμέας. Αυτό το βαθύ μπλε χρώματος σταφύλι (μέχρι σήμερα) με τον παχύ φλοιό, την βελούδινη επιδερμίδα και γεύση είναι αυτό που παράγει σήμερα τα ανωτέρας ποιότητας κρασιά (Premium) της Νεμέας. Με την αίγλη που απόκτησε μάλιστα αυτό το όνομα, εδώ και τέσσερις δεκαετίες ως ΟΠΑΠ/ΠΟΠ ΝΕΜΕΑ, έχει ήδη κεκτημένο ένα ξεχωριστό brand name που ευδοκιμεί μαζί με τα κλήματα στις δεκαέξι κοινότητες (38.000 στρέμματα) της Κορινθίας και στις τέσσερις κοινότητες της Αργολίδας. Γνωρίστε το από κοντά δοκιμάζοντας τις αντοχές σας στις οινικές διαδρομές που προτείνουμε, έχοντας για αφετηρία σας τη Νεμέα.
Κείμενο – Φωτογραφίες- Σχεδιαγράμματα : Κατερίνα Γραμματικού
Για περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο μου και το πως θα προμηθευτείτε το βιβλίο πατήστε στο εξώφυλλο.
