Το ιστορικό τρίγωνο χτυπά στην καρδιά της Αργολίδας: Τίρυνθα-Μυκήνες-Μιδέα. Αγναντεύει το αρχαίο Άργος και ρίχνει ματιές στην Ακροναυπλία.

Η Μιδέα γίνεται εύκολα εναλλακτικός προορισμός, όταν η επίσκεψη σε ένα χωριό δεν είναι μόνο τρόπος διαφυγής από τη ρουτίνα και την ζωή στην πόλη αλλά και βιωματικός τόπος.

Δώδεκα χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Ναυπλίου, μέσω της επαρχιακής οδού Ναυπλίου-Μυκηνών-Κορίνθου κάνετε παράκαμψη με προορισμό σας τα Δενδρά. Στην είσοδο του χωριού και την πρώτη διασταύρωση, στα αριστερά σας, αναδύεται από τον πευκώνα ναΐσκος (βασιλικού ρυθμού), είναι το εκκλησάκι του Αγίου Θωμά. Αυτό το σημείο βάλτε κουκίδα στον χάρτη για να εξερευνήσετε τα χωριά που τον περιτριγυρίζουν: Αμυγδαλίτσα, Μάνεση, Μιδέα.

Αγιοθωμάκος

Χτισμένος πάνω σε αρχαίο Ιερό, ο ήχος του νερού σιωπά, όσο κι αν κάποτε ανέβλυζε μέσα από το βράχο, για να υποδηλώσει τον καθαρτήριο τόπο που υπήρξε. Τα ασβεστωμένα σκαλοπάτια σημαδεύουν την ανάβαση με σκοπό να ανάψεις το αγιοκέρι, να κάνεις το τάμα σου, να περάσεις από την κρύπτη και να ενωθείς νοητά με τους χώρους λατρείας, γύρω από τα κυκλώπεια τείχη, της ακρόπολης της Μιδέας που στεφανώνει τον απέναντι λόφο.

Το κάστρο ψηλά στο λόφο της Μιδέας συνδέει το αρχαίο οδικό δίκτυο έτσι όπως προεκτεινόταν, περνώντας από το συγκεκριμένο γεωγραφικό σημείο για να φτάσει έως την Επίδαυρο. Στα 270μ. υψόμετρο, ο λόφος θα κυκλωθεί από το κυκλώπειο τείχος, την εποχή της ακμής της αρχαίας πόλης (13^ος αι. π.Χ.). Πρόκειται για μια οργανωμένη κοινωνία με εργαστήρια, αποθήκες, αποχετευτικό σύστημα και υδρευτική σήραγγα, η οποία θα τροφοδοτήσει ακόμη και θρύλους, σχετικούς με το υπόγειο όρυγμα και θα ταυτιστεί η εικόνα της θεάς Μήδειας πάνω στα τροχήλατα ειδώλια …

Η ημέρα του Αγίου Θωμά σηματοδοτούσε πάντα την λήξη των διακοπών του Πάσχα και την επιστροφή στα σχολεία. Στο πέρασμα του χρόνου, εκδρομές, όπως σε τούτο το μέρος, σήμαιναν ξεγνοιασιά, ανεμελιά για να έρθουν σε τέλεια αντίθεση με τις ευθύνες της ενηλικίωσης.

Το ηλιοβασίλεμα ρεμβάζεις τον αργολικό κάμπο πανοραμικά και ο εσπερινός αντηχεί εικόνες του χθες: συνειρμικά τη σκέψη σου σκιαγραφούν ότι είσαι παιδί και φοράς τα γιορτινά σου για να πας στην εκκλησία. Κρατάς λαμπάδα της λαμπρής και ένα κουλούρι, ένα κόκκινο αυγό έχεις στο μυαλό σου, σε προσμένει, όπως κάθε πιθανή Ανάσταση κι ας αργεί. Το συμβολικό Πάσχα όταν έρχεται, γρήγορα φεύγει. Ο άπιστος Θωμάς πείστηκε τελικά πως το θέλημα είναι εντός μας, δεν χρειάζεται ν’ αγγίξεις για να νοιώσεις την αφή.

Στα Δεντρά

Νεκρόπολης

Ερχόμενοι στη Μυκηναϊκή γειτονιά, το δέος για την αρχαία Νεκρόπολη, το Μυκηναϊκό νεκροταφείο των Δενδρών, σε υποβάλλει.   

Σε αυτό το νεκροταφείο ξέθαψαν από τα χώματα ταφικά ευρήματα και το χαρακτηριστικό όλων, την πανοπλία του Δενδρίτη πολεμιστή (εκτίθεται όπως και τα ευρήματα της ακρόπολης της Μιδέας στο Αρχ/κό Μουσείο Ναυπλίου).

Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής εντοπίζονται στη Νεολιθική εποχή έως και Βυζαντινή. Έκτοτε, την περιοχή θα κατοικήσουν αρβανίτες και η ανάμειξη των πληθυσμών θα συνεχιστεί.

Το χωριό της Μιδέας βρίσκεται βορειότερα του λοφίσκου του Αγίου Θωμά. Αυτός ο τόπος υπήρξε βασικός παραγωγός καπνών για πολλές δεκαετίες μέχρι την εντολή της ΕΟΚ για αναφύτευση. Έκτοτε, από τα μέσα του ΄90 και μετά, τα καπνοχώραφα θα δώσουν τη θέση τους στα ελαιόδεντρα, τα κηπευτικά, τις πορτοκαλιές, τα βότανα και μαζί με την κτηνοτροφία στοιχειοθετούν την παραγωγική βάση του, διατηρώντας το δικαίωμα να προσφέρει σήμερα αυθεντική παραδοσιακή κουζίνα. Το κλίμα επίσης, πιο ξηρό από του Ναυπλίου, σε βοηθά να το αναζητήσεις για λίγη δροσιά, ιδίως τα καυτά καλοκαίρια, ως σημείο προορισμού, σε συνδυασμό με τον γαστρονομικό σκοπό.

Μια επίσκεψη μετά την ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο, στο κέντρο του χωριού, είναι απαραίτητη.

Μάνεση

Η θέα και η ησυχία σε γοητεύουν εδώ. Μικρή στάση ζωής.

Το χωριό αν και άδειο σχεδόν απο κόσμο δεν παύει να έχει τον δικό του ρυθμό και την αυτοδυναμία του.
Εδώ βρίσκεις ψωμί από προζύμι, παξιμάδια και ζυμαρικά, ενώ οι ταβέρνες τους φημίζονται για παϊδάκια, τυρί οικοτεχνίας, σαλάτες και χορταρικά από το μποστάνι τους, βουτηγμένα σε άφθονο ελαιόλαδο και ρίγανη που μαζεύουν από τις πλαγιές των βουνών. Το κατεξοχήν έδεσμα όμως σε αυτό το χωριό είναι η γκιόσα και το «πανηγύρι της γκιόσας» διοργανώνεται κάθε Καλοκαίρι Ιούλιο μήνα.

Οι ταβέρνες του Δήμα, του «Μπακέτου», του Ζέρβα με την γκιόσα πρώτη και καλύτερη να περιλαμβάνεται στο menu τους. Η τεχνική παρασκευής αυτού του εδέσματος είναι ένα παραδοσιακό «μυστικό». Εξακολουθούν να την ετοιμάζουν από νωρίς το πρωί σε φούρνο με ξύλα και να σιγοβράζει μέχρι να ετοιμαστεί αργά το απόγευμα.

Το παλιό σχολείο

Εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής κτίριο στο Μάνεση ξεπροβάλλει το δημοτικό σχολείο. ‘Ένα από τα πολλά σχολεία –στολίδια της περιοχής, παραμένει κλειστό, όχι γιατί τα παιδιά λιγοστεύουν στα χωριά, αλλά εξαιτίας μιας πολιτικής να προτιμούν να τσιμεντώνουν τις αυλές και να συμπυκνώνουν παιδιά σε χώρους μάθησης που θέλουν να ονομάζονται «πολυδύναμα σχολεία». Οι φωνές τους αντηχούν από μνήμης για να ξυπνήσουν συνειδήσεις. Κληροδότημα του συντοπίτη τους Καραμάνου (υπήρξε κτήτωρας και ευεργέτης), έζησε και εργάστηκε για χρόνια στην Αμερική, αφήνοντας τελικά την περιουσία του και μια ευχή να στεριώνουν σχολεία.

Ο συγγραφέας του χωριού & οι γιαγιάδες

 Στο Μάνεση γεννήθηκε ο συγγραφέας, δημοσιογράφος και φωτογράφος, Γιώργος Καραμάνος (απόγονος του αείμνηστου φωτογράφου του χωριού). Ευθυμογράφος έχει περιγράψει απίστευτες σκηνές από τη ζωή στο χωριό με γλαφυρό και χιουμοριστικό τρόπο.

Αφού περάσετε τη νοητή γραμμή Δενδρών – Μάνεση, στο δρόμο σας θα δείτε το ξεθωριασμένο σπίτι του συγγραφέα του χωριού, του Γιώργου Καραμάνου. Γιός του φωτογράφου Γιάννη Καραμάνου, γνωστός στα γύρω χωριά και από το ομώνυμο σίριαλ, ήταν το λαμπρό πνεύμα του τόπου και παρόλαυτά ο δήμος που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί «το σπίτι του συγγραφέα», ως άρμοζε, αφού η τεράστια βιβλιοθήκη εντός ήταν πνευματική περιουσία, δεν έγινε ποτέ. Η κόρη του, Βάλια Καραμάνου (@Valia Karamanou), επίσης συγγραφέας, έχει επιμεληθεί κείμενα και φωτογραφίες που άφησαν οι πρόγονοί της.

Οι αγέρωχες γιαγιάδες έχουν δουλέψει σκληρά στα χωράφια, όταν το χωριό είχε καπνά.

Δύσκολη εργασία, έτσι;

Μόνο δύσκολη, έχανες τον ύπνο σου, κούραση, μεγάλη.

Στο καφενείο του χωριού δεν υπήρχαν πελάτες. Ήταν μεσημέρι.

Δεν έχουν μείνει και πολλά παππούδια, θα μας πουν.

Η εκκλησία Κωνσταντίνου και Ελένης στο Μάνεση κτίστηκε από τους κατοίκους του χωριού και εορτάζεται ανήμερα της 21ης Μαΐου με πανηγυρικό εσπερινό και περιφορά της εικόνας. Μετά τον εσπερινό ο κόσμος ακολουθεί «ευλαβικά» την πορεία του προς τις παρακείμενες ταβέρνες και τα καφενεία για να γευτεί γουρνοπούλα και γκιόσα… τι άλλο!

Οδός Paul Astrom

Οι ανασκαφές (1926) του σουηδού Alex Persson στα Δενδρά (μετά την αρχαία Ασίνη) και την ακρόπολη της Μιδέας, αλλά και αργότερα, το 1960, από τον Paul Astrom, θα φέρουν στο φως τους θαλαμοειδείς τάφους. Βέβαια πολλοί ακόμη αρχαιολόγοι και σχολές από όλον τον κόσμο θα συνδράμουν στην ανάδειξη αυτού του κόσμου που κρυβόταν στα χώματα.

Βάζοντας αναχώρηση την ταβέρνα του Ζέρβα, στα δεξιά σας θα βγείτε στα χωριά Αμυγδαλίτσα (ταβέρνα «Η θέα») και Μιδέα (ταβέρνα του Κότρου). Είναι τα καφενεία που μετατρέπονται από τις απογευματινές ώρες και μετά σε ταβέρνες, όλα μαζί σε ένα.

Μιδέα

Τόπος μνήμης

Όλη η περιοχή συνθέτει κομμάτια της ιστορίας γι’ αυτό και σε πολλά σημεία θα δείτε ηρώα. Ανήκουν στα χωριά μαρτυρικής μνήμης και αναμοχλεύουν βιωματικές εμπειρίες για τις ημέρες, τότε, όταν θα εκτελούνταν από γερμανούς κάτοικοι, υπέρμαχοι της αντίστασης.  Ένα άλλο ακόμη πιο τραγικό σημείο βρίσκεται λίγο μακρύτερα από τη Μιδέα στην τοποθεσία του  Αγιάννη του Θεολόγου. (Πηγή για τα ιστορικά : argolisculture.gr)

Η λύση του μυστηρίου σε ένα cafe

Γράφει η Δήμητρα Καραχοτζίτη

 Κατηφορίζοντας στο δρόμο της επιστροφής και τραβώντας προς το Άργος, ένας Σέρλοκ Χόλμς της εποχής του μας κάνει νοητά νόημα να σταματήσουμε. Δεν θα πήγαινε ο νους μας ότι ένα μοντέρνο café, μέσα στα κτήματα, μάλιστα με την επωνυμία Σέρλοκ Χόλμς (@Sherlock Holms) βρίσκεται σε αυτό το σημείο. Δεν είχαμε παρά να αναμοχλεύσουμε τα συμβάντα της ημέρας και να λύσουμε τα μυστήρια.

Προχωρούσαμε, ακολουθώντας τα σημάδια του χθες και αφήσαμε πίσω μας τους κατοίκους να αναρωτιούνται σιωπηλά αν κάτι αδιάκριτα όντως ψάχναμε τόσες ώρες. Μήπως ήμασταν ένα μυστήριο που περνούσε τυχαία από το χωριό τους; θα μπορούσαμε να είμαστε οι ντεντέκτιβ; Γιατί αυτοί δεν είναι που αναζητούν τα μικρά και ασήμαντα, και συχνά πασιφανή, ωστόσο είναι αυτά που οδηγούν στη λύση των εγκλημάτων, έτσι όπως τα ξεδιαλύνει ο Σέρλοκ Χόλμς κατά την εξονυχιστική διελεύκανσή τους. Μήπως αυτά τα σημάδια είναι που οδήγησαν κι εμάς μέχρι το Μάνεση;

Όντας στον κεντρικό δρόμο του χωριού ακολουθήσαμε την ταμπέλα προς Αθήνα. Κατηφορίζοντας σε λίγα μέτρα στα αριστερά βρισκόταν ένα cafe. Το μάτι ξαφνιάζεται. Εκεί που πριν λίγο συναντούσαμε αρχαιολογικούς χώρους, παλιά σπίτια, παραδοσιακές ταβέρνες και καφενεία, βρισκόμαστε μπροστά  σε ένα κτήριο με μοντέρνο σχεδιασμό. Το μεταλλικό προφίλ του ήρωα μας ερευνά πρώτα, κοιτώντας μας πλαγίως, ενώ εισερχόμαστε στο μαγαζί για την δική μας (προσωπική) εξερεύνηση.

Ο ιδιοκτήτης του καφέ έρχεται να κάτσει μαζί μας. Φορά μπλούζα με στάμπα. Με ποιον άλλο; Από τον Σέρλοκ ; Έχει καταγωγή από το Αγρίνιο και ήρθε στα μέρη μας ως «ερωτικός μετανάστης», όπως ο ίδιος δηλώνει. Εργάζεται στην υπηρεσία της Τροχαίας. Σύμπτωση; Δεν νομίζω, σκεφτήκαμε από κοινού. Παράλληλα, αποφάσισε να ανοίξει το καφέ. Η ιδέα για το όνομα ήρθε από την 7χρονη τότε κόρη του. Βλέποντας τον προβληματισμένο, βρήκε η ίδια τη λύση. «Θα του δώσεις το όνομα του αγαπημένου σου συναδέλφου, αυτού του Χολμς».

Επιθυμία του είναι το καφέ να αποτελεί έναν χώρο ηρεμίας για τους πελάτες. Δείχνει να μην βιάζεται να γίνει γνωστό. Πιστεύει, δίνοντας μια αίσθηση σιωπηλής δύναμης, πως αυτό θα γίνει με το χρόνο του. Χάριν αυτών που πράγματι έχουν νιώσει καλά εκεί. Η διαφορετική αίσθηση άλλωστε του χρόνου στο χώρο φαίνεται από την συνολική διακόσμηση του μαγαζιού και από τις επιμέρους λεπτομέρειες. Δεν έχεις παρά να κοιτάξεις τα vintage σχέδια στο ταβάνι, για να το διαπιστώσεις.  Σημεία κατατεθέν του μαγαζιού άλλωστε το juke box  και το ράδιο-αντίκα. Σωζόμενα από τα μακρινά έτη 1850 και 1834 αντίστοιχα.

Η πιο ευχάριστη έκπληξη είναι η βιβλιοθήκη, η οποία καταλαμβάνει έναν ολόκληρο τοίχο. Ο ιδιοκτήτης μας ενημερώνει πως είναι ανταλλακτική. Προσφέρεις ένα βιβλίο παίρνοντας ένα της επιλογής σου. Πού να το περιμέναμε, ότι θα πίνουμε τον καφέ μας στο Μάνεση, και μαζί με την υπέροχη θέα να ανακαλύπτουμε βιβλία λογοτεχνίας σε ατμοσφαιρικό περιβάλλον. Με αφορμή  την βιβλιοθήκη και τον Σέρλοκ, μιλήσαμε με τον ιδιοκτήτη για αγαπημένα βιβλία του και μας αποκάλυψε πως κάθε μέρα σχεδόν διαβάζει. Παραδέχομαι πάντως, ότι μου άνοιξε τα μάτια σε σχέση με τον αγαπημένο του λογοτεχνικό ήρωα.

Η σύμπτωση ήταν ότι σε ένα café για βιβλιόφιλους (όπως το βαπτίσαμε) συγχρόνως αποτελεί τη συνέχεια των αναζητητών της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας. Το λεύκωμα αφημένο πάνω στο τραπέζι για τον Γιώργο Καραμάνο, το οποίο έχει πλούσιο υλικό για την περιοχή, είναι μάλλον σπάνιο πλέον και το μόνο που δεν μπορείς να ανταλλάξεις! Μπορείς όμως άνετα να ξεφυλλίζεις όσο είσαι εκεί. Να που ο Σέρλοκ … κάπου το μυρίστηκε και το άφησε εκεί, για να μαθαίνουμε τα κρυμμένα μυστικά του τόπου.

Στον ίδιο τοίχο με την βιβλιοθήκη απλώνεται ο χάρτης του Λονδίνου. Αυτός, σε συνδυασμό με το καπέλο αλά Σέρλοκ Χολμς και τα βιβλία, δημιουργούν μια αίσθηση περιπετειώδους αναζήτησης της γνώσης.  

 Η θέα προς τον Αργολικό κάμπο είναι μοναδική. Ίσως και να είναι το μόνο καφέ με θέα στον κάμπο, από όπου επιβλέπει με τα γκρίζα του μάτια μέχρι το κάστρο της Λάρισας του Άργους. Και ακόμη πιο πέρα…Κτενιά, Αρτεμίσιο, Ολίγυρτο όπως κρυφοκοιτάζεις πίσω από τα μεγάλα τζάμια του μαγαζιού… 

Φεύγοντας σταθήκαμε στον αυλή που μοιάζει με μπαλκόνι με θέα τον κάμπο. Η τάση στη διακόσμηση για χρήση παρελθοντικών αντικειμένων καθημερινής χρήσης με τρόπο αισθητικό είναι εμφανής κι εδώ. Την βλέπεις στα πέτρινα καθίσματα, στο σιδερένιο τραπέζι με το τζάμι και κυρίως στο δάπεδο, το οποίο αποτελείται από ήδη χρησιμοποιημένα πλακάκια παλαιών αθηναϊκών σπιτιών . Ο ιδιοκτήτης μας εξήγησε ότι τα τελευταία έχουν τριφτεί ένα ένα με το χέρι.

Δεδομένο ότι στα πιο ορεινά χωριά η θερμοκρασία είναι δύο βαθμοί μείον απ’ ότι στα χαμηλά, υποθέσαμε πως η αυλή τις καλοκαιρινές βραδιές θα είναι γεμάτη. Τα βράδια μάλιστα είναι πιο «δυναμικά», σύμφωνα με τον ιδιοκτήτη του χώρου αφού κάποιες βραδιές δίνονται και συναυλίες. Με ενισχυμένη την αίσθηση από τα κοκτέιλ!  

Αποχωρίσαμε κλείνοντας συνωμοτικά το μάτι στο μεγάλο μεταλλικό προφίλ του Σέρλοκ. Τον ευχαριστήσαμε και ακολουθώντας τη δική του τακτική, να ακολουθεί ιδιαίτερα σημάδια, ανακαλύψαμε ένα ακόμη ενδιαφέρον και ήρεμο μέρος να σταθείς. 

Εκτενής αναφορά στον σημαντικό αυτό πνευματικό άνθρωπο του τόπου μας, με καταγωγή από Μάνεσι, θα γίνει σε επόμενο άρθρο στο Ψηφιακό Μελάνι.